Istnieje kilka sztandarowych punktów, które powinien opanować początkujący fotograf chcąc rozwijać swoją pasję. Na pewno zaliczymy do nich pojęcie ogniskowej, przysłony, czasu naświetlania. Jednak istnieje jeszcze jeden temat – kompozycja. Jest to jedno z ważniejszych zagadnień w nauce fotografowania. Przede wszystkim musimy określić, co należy rozumieć przez pojęcie “kompozycji”. Kompozycja odnosi się do sposobu, w jaki różne elementy sceny są umieszczone wewnątrz ramy zdjęcia. Wiedza o tym jak należy ustawić elementy na zdjęciu sprawi, że Wasze zdjęcia będą o wiele lepsze. Od początku nauki spotkacie się z pojęciem trójpodziału. Jednak czy zawsze należy trzymać się tej zasady i czy można złamać jeden utarty schemat kadrowania ?
W tym artykule zebraliśmy kilka wytycznych dotyczących kadrowania wraz z przykładami. Oczywiście zaczniemy od tego podstawowego, a zakończymy na tych mniej znanych. Opanowanie technik kompozycji sprawi, że nie będziemy bezmyślnie pstrykać zdjęć, lecz najpierw zastanowimy się czy będzie ono atrakcyjne.
Reguła trójpodziału
Podstawowa zasada, którą znajdziemy w każdym fotograficznym poradniku, wykładzie, kursie, artykule dotyczącym podstaw fotografii. Zasada trójpodziału jest bardzo prosta. Należy podzielić zdjęcie na 9 równych prostokątów, 3 poziomo i 3 pionowo, jak pokazano poniżej. Wielu producentów aparatów umożliwia wyświetlanie tej siatki w trybie podglądu na żywo. Sprawdź w instrukcji obsługi aparatu, aby dowiedzieć się, jak włączyć tę funkcję. Chodzi o to, aby to ważny element zdjęcia znalazł się w miejscu wzdłuż jednej lub więcej linii lub najlepiej w przecięciu dwóch linii. Częstym błędem początkujących jest kadrowanie centralne czyli umieszczenie głównego obiektu na środku. Niestety nie jest to zbyt atrakcyjne dla oglądającego. Z pewnością to, że kadrujemy środkowo spowodowane jest tym, że zaraz po włączeniu aparatu punkt ostrości skierowany jest zazwyczaj na środku.
Na tym zdjęciu, mamy umieszczenie horyzontu wzdłuż dolnej części ramki oraz kamień na przecięciu linii poziomej i pionowej. Zdjęcie nie było by tak atrakcyjne gdyby horyzont oraz kamień były na samym środku. Można powiedzieć, że kadrując krajobraz kadrujmy go tak, by albo chmury zajmowały większy obszar zdjęcia, albo ląd zajmował większy obszar. Gdy rozłożymy te dwa elementy krajobrazu po równo, wyjdzie nam kadr środkowy, co nie będzie atrakcyjne.
Na kolejnym zdjęciu linie horyzontu umieszczono w górnej części ramki. Główny obiekt to znów przecięcie poziomie i pionowe z prawej strony ramki.
Kadr centralny
Przed chwilą mówiliśmy, że kadry centralne nie wyglądają zbyt dobrze i by ich unikać. Jednak reguły są po to żeby je łamać. Otóż umieszczenie obiektu w samym środku kadru może mieć sens i wyglądać o wiele lepiej niż przy zastosowaniu innych zasad kompozycji. Takie ułożenie wygląda atrakcyjnie przede wszystkim wszędzie tam gdzie mamy symetrię. Obrazują one równość i harmonię obiektu. Pokazują jego dostojność.
Umieszczenie na samym środku linii horyzontu sprawiło, że odbicie chmur w wodzie wygląda bardzo atrakcyjne tym samym pokazując symetrię jaka stworzyła natura.
Na tym zdjęciu umieszczono most na samym środku gdzie za punkt centralny robi pionowa linia. Pokazano w ten sposób majestatyczność budowli, jej symetrię, przez co całość jest bardzo atrakcyjna.
Pierwszy plan
To kadrowanie dobrze sprawdza się przede wszystkim w zdjęciach krajobrazu. Polega na uwydatnieniu jakiegoś obiektu na pierwszym planie. Może to być mniej znaczący obiekt niż reszta elementów w tle. Całość ma sprawiać wrażenie głębi na fotografii. Nie zawsze musimy uwydatnić główny obiekt ostrząc na niego. Czasem można pobawić się głębia ostrości komponując kadr w ten sposób:
Naturalna ramka
Kolejny ze sposobów na fajną głębie na zdjęciu jest wykorzystanie naturalnej ramki. Za takie obramowanie mogą robić elementy stworzone przez naturę czyli skały, drzewa, roślinność. Dobrze sprawdzają się również te stworzone przez człowieka czyli wszelkie elementy architektury, łuki bramy, ramy okienne. Ramki nie muszą otaczać całego zdjęcia na około lecz tylko częściowo np. wystające z boku konary i gałęzie drzewa. Na tym zdjęciu mamy naturalne obramowanie stworzone przez roślinność. Pokazano w ten sposób ciekawie ułożony łuk roślinności, a do tego uwydatniono widok krajobrazu w tle.
Linie wiodące
Czasem możemy pomóc sobie tym co oferują nam elementy na zdjęciu w celu skierowania wzroku widza na główny obiekt. Posłużą nam w tym wszelkiego rodzaju linie prowadzące oglądającego do głównego elementu i pomagające skupić uwagę na nim. Na zdjęciu poniżej widzimy linie wiodące, które prowadzą do głównego obiektu jakim jest drzewo. Do tego użyto zasady trójpodziału co dało nam wspaniale wykonany kadr.
Trójkąty i przekątne
Taki sposób kompozycji kadru wprowadza napięcie. Wyobraź sobie osobę stojącą na poziomej powierzchni, wydaje się być stabilna zgodnie z przysłowiem stąpać twardo po ziemi. Jeśli natomiast umieścić tego samego człowieka na pochyłej powierzchni to zdjęcie nie będzie już tak stabilne. Dzieje się tak ponieważ linie poziome i pionowe wskazują stabilność. Natomiast linie w postaci trójkątów oraz przekątnych będą wprowadzać niepokój, napięcie. Takie kadry są atrakcyjne ponieważ w życiu codziennym nie jesteśmy przyzwyczajeni do pokazywania powierzchni ukośnie. Włączenie skośnych linii do ujęcia zbuduje dynamiczny klimat na fotografii.
Istnieje kilka ustawień jeśli chodzi o trójkąty i przekątne. Na tej fotografii mamy linie wiodące czyli znaną technikę z wcześniejszego przykładu. Jednak tutaj zauważ, jak wiodące linie po prawej stronie są ukośne i tworzą trójkąty, sprawiając że nasz wzrok spotyka się w tym samym punkcie. Daje to nam o wiele bardziej dynamiczny obraz niż w przypadku kadru gdzie horyzont znalazł by się poziomo. Widzimy również, że łącząc znane techniki kadrowania możemy tworzyć fajne kadry, w tym wypadku połączylismy trójkąty oraz linie wiodące.
Ten z kolei przykład utworzył nam przekątne oraz trójkąty w nieco inny sposób. Linie przecięcia zbudowane są za pomocą miejskiej architektury i stanowią je dachy budynków oraz ulice. Dzięki takiemu zastosowaniu autor osiągnął ciekawy efekt ponieważ pokazał nam w ten sposób to co najważniejsze na tym ujęciu czyli ciekawie wyglądający rynek, w środku targ oraz stragany z czerwonymi dachami. Ten fragment zdjęcia został opleciony przez resztę elementów co podkreślają nam przekątne.
Wypełnienie
Tak, to również jest sposób kadrowania i chyba nie trzeba się przy nim długo zatrzymywać ponieważ zasada jest bardzo prosta. Taka kompozycja pomaga widzowi skupić się całkowicie na głównym obiekcie bez żadnych zakłóceń. Zachęca również widza do poznania detali fotografowanego obiektu, o wiele bardziej niż gdyby w kadrze znalazł się jeszcze inny obiekt. Taki kadr wykorzystywany jest tam gdzie chcemy pokazać piękno danego obiektu. Często wykorzystywany w zdjęciach portretowych. Zobacz jak przez wypełnienie zdjęcia całością możesz uwydatnić oczy, pyszczek, wąsy, futro.
Przestrzeń
Poprzedni punkt mówił nam o wypełnieniu całej przestrzeni zdjęcia. Tym razem zrobimy coś odwrotnego czyli otoczymy główny obiekt przestrzenią. Pozostawienie wokół głównego tematu pustej przestrzeni stwarza poczucie prostoty i minimalizmu. Podobnie jak w punkcie poprzednim taka kompozycja również skupia uwagę widza na danym obiekcie, bez rozpraszania. Zdjęcie poniżej jest świetnym przykładem wykorzystania przestrzeni. Nie musimy chyba mówić co tutaj jest głównym tematem zdjęcia, mimo tego, że większą część kadru nie stanowi główny temat, a przestrzeń wokół. Mimo to i tak jesteśmy skupieni na budowli ponieważ nic nie rozprasza naszej uwagi. Kompozycja tworzy poczucie prostoty.
Odetnij temat
Tym sposobem kadrowania możemy wzbudzić ciekawość widza. Pokazanie w kadrze tylko fragmentu głównego tematu pobudzi wyobraźnie oglądającego i uruchomi ciekawość. Osoba będzie zastanawiać się, co może być na fragmencie, który nie został ujęty w kadrze. Do tego jeśli zastosujemy płytką głębię ostrości gdzie rozmyjemy tło to jeszcze bardziej skupimy uwagę na widocznym fragmencie.
Zmień punkt widzenia
Większość zdjęć jest z poziomu oczu. Jednak co się stanie gdy przykucniesz lub wejdziesz wyżej ? Zdjęcie będzie wyglądać zupełnie inaczej. Dlatego nie twórz zdjęć tylko z jednego poziomu. Zrób przysiad, uklęknij, połóż się. To wszystko sprawi, że Twoje ujęcia nie będą tak nudne. Zdjęcia dzieci czy zwierząt wyglądają o wiele lepiej gdy robisz je z poziomu podłogi niż z poziomu Twoich oczu. Jeśli mówimy o zmianie punktu widzenia to z pewnością widziałeś zdjęcia popularnych obiektów na świecie. Dla przykładu Wieża Eiffla została obfotografowana chyba z każdej strony. Dlatego robiąc zdjęcie spróbuj znaleźć kompozycje, która nie będzie tak banalna i oczywista. Czasem wystarczy oddalić się trochę od obiektu, wejść wyżej i już mamy ciekawy, inny kadr.
Przestrzeń i ruch
Jak pokazać ruch na zdjęciu ? Za pomocą wolnej przestrzeni wskażesz kierunek w jakim porusza się dany obiekt. Przypuśćmy, że samochód porusza się z lewej do prawej. Kadrując trzymaj się zasady, by za samochodem z lewej strony nie zostawiać zbyt dużej przestrzeni. Wszak samochód już przejechał ten fragment i jest on za nim. Natomiast przed nim z prawej strony pokaż dystans jaki samochód jeszcze musi przebyć. Tym sposobem dajesz widzowi podświadomie wrażenie ruchu. Na zdjęciu poniżej doskonale widać skąd przyszła karawana, a jaki dystans jeszcze przed nimi. Wszystko dzięki zachowaniu wolnej przestrzeni. Kolejna reguła mówi, że pokazując ruch lepiej pokazać go od lewej do prawej niż odwrotnie. Czytamy również od lewej do prawej, dlatego ta zasada sprawdza się również w fotografii.
Trójkąty
Ten podział polega na utworzeniu przekątnej przez zdjęcie, a następnie poprowadzenie dwóch prostopadłych do niej linii wychodzących z przeciwległych wierzchołków. Tym sposobem kadr został podzielony na cztery trójkąty, tworzące zrównoważoną i jednocześnie dynamiczną kompozycję. By zasada została zachowana wystarczy umieścić w każdym trójkącie fragment o zbliżonej wielkości. Na poniższym zdjęciu mamy w każdym z trójkątów inny element. Słońce po lewej, osobę po prawej, niebo w górnym trójkącie oraz ląd w dolnym trójkącie.
Oczywiście, niemożliwe jest, aby wszystkie te podziały zostały Ci od razu w głowie. Na pewno nie zapamiętasz ich od razu ale z biegiem czasu i tworzenia co raz większej ilości zdjęć, będziesz świadomie używać każdego z tych podziałów. Najlepszym ćwiczeniem jest wybranie się na miasto i pstrykanie zgodnie z powyższą listą. Dzięki temu zakorzenisz w pamięci rożne podziały i zasady kadrowania, zaczniesz wykorzystywać je zupełnie nieświadomie, bez zastanawiania się jaki z nich użyć w danej sytuacji
